Küresel Gıda Enflasyonundan En Fazla Düşük Gelirli Ülkeler Etkilendi

NEW YORK – Birleşmiş Milletler (BM) Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC) Yüksek Düzeyli Siyasi Forum (HLPF) kapsamında New York'ta gerçekleştirilen özel bir etkinlikte, 2021–2023 yılları arasında yaşanan küresel gıda fiyat enflasyonunun nedenleri ve sonuçları ile bu sürecin en fazla düşük gelirli ülkeleri nasıl etkilediği ele alındı. Katılımcılar, bu krizin etkilerini azaltmak için gerekli politika önlemlerini de değerlendirdi.

Etkinliğe gönderdiği video mesajda konuşan Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Genel Direktörü QU Dongyu, “Tüm düzeylerde, hem arz hem de talep tarafına odaklanan dengeli bir eylem setine ihtiyaç var. 2025 yılında yayımlanacak Gıda Güvenliği ve Beslenmenin Durumu (SOFI) raporu, ülkelerin dayanıklılığını artıracak ve tarım-gıda sistemlerini dönüştürecek temel politika önerilerini içerecek,” ifadelerini kullandı. SOFI 2025 raporunun, 28 Temmuz’da Addis Ababa’da düzenlenecek olan 2. BM Gıda Sistemleri Zirvesi’nde (UNFSS+4) yayımlanması bekleniyor.

2020 yılından bu yana gıda fiyatlarındaki enflasyon, genel enflasyon oranını sürekli olarak geride bıraktı. Bu durum, tarımsal piyasalardaki dalgalanmaların arttığını ve arz-talep dengelerinin sarsıldığını ortaya koyuyor. 2023 Ocak ayında gıda enflasyonu %13,6 ile zirveye ulaşırken, manşet enflasyonun 5,1 puan üzerinde seyretti. Her iki gösterge 2023 ortasında düşüş eğilimine girse de yıl sonuna kadar yüksek seviyelerde kaldı. 2024 itibarıyla gıda enflasyonu pandemi öncesi 2019 düzeylerine gerilese de, kalıcı etkiler devam ediyor: Son beş yılda dünya genelinde gıda fiyatları %35’ten fazla artarken, genel ekonomik fiyatlar %25 oranında yükseldi.

Gıda fiyatlarındaki bu artış, COVID-19 pandemisi, Ukrayna’daki savaş ve aşırı hava olayları gibi küresel dışsal şoklara bağlanıyor. Bu faktörler, arz zincirlerini kesintiye uğratarak tarımsal emtia fiyatlarını yukarı çekti. Artan enerji maliyetleri, genişlemeci mali politikalar ve gevşek para politikalarıyla birleşince, gıda enflasyonunda adeta "mükemmel fırtına" yaşandı.

Düşük Gelirli Ülkeler Daha Ağır Etkilendi

Gıda enflasyonunun en sert etkileri düşük gelirli ülkelerde hissedildi. Küresel gıda enflasyonu Aralık 2020'de %2,3 iken, bu oran 2023 başında %13,6’ya çıktı. Ancak düşük gelirli ülkelerde bu oran Mayıs 2023’te %30’a kadar yükseldi. Krizin en yoğun yaşandığı Ocak 2023'te, düşük gelirli ülkelerin %65’i ve alt-orta gelirli ülkelerin %61’i –toplamda 1,5 milyardan fazla insan– %10’un üzerinde gıda enflasyonuyla karşı karşıya kaldı.

Bu düzeydeki gıda enflasyonu, küresel gıda güvenliği ve beslenme çabalarını ciddi biçimde baltaladı. Araştırmalara göre, düşük gelirli ülkelerde gıda fiyatlarında yaşanan %10’luk bir artış, orta veya şiddetli gıda güvensizliği yaşayan nüfus oranını %3,5; şiddetli gıda güvensizliği yaşayanların oranını ise %1,8 artırıyor. Ayrıca yapısal eşitsizlikler ve cinsiyete dayalı ayrımcılıklar da bu etkileri daha da derinleştiriyor.

Endişe verici bir başka eğilim ise, küresel emtia fiyatlarındaki son düşüşün, düşük gelirli ülkelerdeki tüketici fiyatlarına yeterince yansımamış olması. Bu durum, kırılgan nüfuslar üzerindeki baskının devam etmesine yol açıyor.

FAO’nun SOFI 2025 raporunda, gıda enflasyonuna karşı alınabilecek politika önlemleri yer alacak. Raporda önerilen başlıca çözümler arasında; kırılgan hane halklarını koruyacak hedefli ve sürelendirilmiş sosyal yardım programları, güvenilir ve şeffaf para politikaları ile enflasyon baskısının kontrol altına alınması ve tarım-gıda sistemlerinde üretkenliği ve dayanıklılığı artıracak stratejik yatırımlar yer alıyor. Bu yatırımlar arasında Ar-Ge, ulaştırma altyapısı, üretim sistemleri ve piyasa bilgi sistemleri öne çıkıyor.

Kaynak: Birleşmiş Milletler / FAO