Çiftçinin Yüzü Gülmüyor: Market-Üretici Fiyat Farkı %283'e Ulaştı, Süt Üreticisi Avrupa Sonuncusu!

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, yaptığı görüntülü basın açıklamasıyla Mayıs ayına ilişkin üretici-market fiyat farklarını, tarımsal girdi maliyetlerindeki değişimleri ve 1 Haziran Dünya Süt Günü'nün önemini değerlendirdi. Bayraktar'ın açıklamaları, hem tüketicinin cebini yakan fiyat farklarını hem de çiftçinin artan maliyetler karşısındaki mücadelesini gözler önüne serdi.

Fiyat Farkında Zirve Sivri Biberin: Market Rafları Üreticiyi Katlıyor

Mayıs ayında üretici ile market arasındaki fiyat farkının en fazla sivri biberde görüldüğünü belirten Bayraktar, bu oranın yüzde 283 olduğunu kaydetti. Sivri biberdeki fiyat farkını yüzde 278 ile kuru soğan, yüzde 217 ile kuru fasulye, yüzde 213 ile nohut ve yüzde 203 ile kuru incir takip etti. Açıklanan verilere göre, sivri biber ve kuru soğan markette üreticiye göre 3,8 kat, kuru fasulye 3,2 kat, nohut 3,1 kat, kuru incir ve kabak ise 3 kat daha pahalıya satıldı.

Bayraktar, üreticide 13 lira olan sivri biberin 49 liraya, 5 lira olan kuru soğanın 19 liraya, 33 lira olan kuru fasulyenin 105 liraya, 31 lira olan nohutun 99 liraya, 170 lira olan kuru incirin 515 liraya ve 12 lira olan kabağın 35 liraya markette satıldığını dile getirdi. Mayıs ayında hem markette hem de üreticide fiyatı en fazla artan ürün limon olurken, fiyatı en fazla düşen ürün ise yine hem markette hem üreticide sivri biber oldu.

Market ve Üretici Fiyatlarındaki Dalgalanmalar

Market Fiyatları: Mayıs ayında market raflarındaki 36 ürünün 17'sinde fiyat artışı yaşanırken, 19 üründe fiyat azalışı gözlendi. Fiyatı en fazla artan ürünler yüzde 22 ile limon ve elma oldu. Bunu yüzde 8 ile kuru üzüm, yüzde 6 ile kuru kayısı ve maydanoz izledi. Fiyatı en fazla azalan ürün ise yüzde 49 ile sivri biber oldu. Sivri biberdeki düşüşü yüzde 39 ile salatalık, yüzde 36 ile kabak ve yüzde 34,5 ile patlıcan takip etti.

Üretici Fiyatları: Üretici cephesinde ise 28 ürünün 8'inde fiyat artışı, 13'ünde fiyat düşüşü yaşanırken, 7 üründe fiyat değişimi olmadı. En çok fiyat düşüşü yüzde 72 ile sivri biberde, yüzde 53 ile kabakta, yüzde 41 ile patlıcanda ve yüzde 36 ile kuru soğanda görüldü. En çok fiyat artışı ise yüzde 112,5 ile limonda yaşandı. Limondaki artışı yüzde 25 ile havuç, yüzde 17 ile kuru kayısı ve yüzde 13 ile marul izledi.

Fiyat Değişimlerinin Nedenleri: Limon fiyatlarındaki artış bayramın yaklaşmasıyla talebin yükselmesinden, havuçta ise hasadın bitmesi ve depo maliyetlerinin eklenmesinden kaynaklandı. Marul ve maydanozdaki arz azalması fiyatları yükseltirken, zirai dondan etkilenen kayısıda üretici fiyatlarında artış görüldü. Sivri biber, kabak, patlıcan, domates ve salatalıktaki düşüşler, tarla üretiminin başlamasıyla arzın artmasından kaynaklandı. Kuru soğanda ise ekim alanlarının genişlemesi rekolteyi artırarak fiyatların gerilemesine yol açtı.

Girdi Fiyatları Uçuyor: Elektrikte Yıllık %47 Artış

Tarım sektöründe girdi maliyetleri, çiftçinin belini bükmeye devam ediyor. Mayıs ayında Nisan ayına göre amonyum sülfat gübresi yüzde 4,9, üre gübresi yüzde 2,3, DAP gübresi yüzde 0,8, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 0,7 oranında artış gösterdi. Sadece amonyum nitrat gübresi yüzde 0,5 oranında düştü.

Geçen yılın Mayıs ayına göre son bir yılda ise üre gübresi yüzde 46,2, DAP gübresi yüzde 36,9, amonyum nitrat gübresi yüzde 33, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 31,4 ve amonyum sülfat gübresi yüzde 28,6 oranında zamlandı. Yem fiyatlarında da artış sürdü; Mayıs ayında süt yemi yüzde 2,7, besi yemi yüzde 2 artarken, son bir yılda besi yemi yüzde 27,2, süt yemi yüzde 26,4 oranında zamlandı.

En çarpıcı artışlar ise enerji ve tarım ilacı fiyatlarında yaşandı. Elektrik fiyatları yıllık bazda yüzde 47,08 oranında artarken, tarım ilacı fiyatları yüzde 14,94 oranında yükseldi. Mazot fiyatı ise aylık yüzde 1,7, yıllık yüzde 13,9 oranında artış gösterdi. Girdi fiyatlarında yıllık bazda en fazla artışın yüzde 47,08 oranıyla elektrikte görülmesi, üretim maliyetlerini doğrudan etkileyen önemli bir faktör oldu.

1 Haziran Dünya Süt Günü: Çiğ Süt Üreticisi Avrupa Sonuncusu!

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) kararıyla 1 Haziran'ın "Dünya Süt Günü" olarak kutlandığını hatırlatan Bayraktar, sütün insan beslenmesindeki önemine ve hayvancılık sektörünün temel ürünü olduğuna dikkat çekti. Türkiye'nin 934 bin ton koyun sütü üretimiyle dünyada 2'nci, 543 bin ton keçi sütü üretimiyle 6'ncı, 20 milyon tonluk inek sütü üretimiyle 9'uncu sırada yer alan önemli bir ülke olduğunu belirtti. 2024 yılında toplam çiğ süt üretiminin bir önceki yıla göre yüzde 4,7 artarak 22 milyon 487 bin 757 tona ulaştığını da ekledi.

Ancak Bayraktar, üreticilerin çiğ süt fiyatlarındaki istikrarsızlıklar nedeniyle emeğinin karşılığını alamadığını vurguladı. 27 Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkenin çiğ inek sütü fiyatlarına bakıldığında, Türkiye'nin en son sırada yer aldığını belirtti. Ülkemizde 100 litre çiğ sütün yaklaşık 37 avroya üreticiden alınırken, İtalya’da 57, Yunanistan ve Hollanda’da 55, Almanya’da 54, Fransa’da 50 avroya alındığına dikkat çekti.

Ulusal Süt Konseyi tarafından 1 Ocak'tan itibaren geçerli olmak üzere çiğ süt tavsiye satış fiyatının 17 lira 15 kuruş olarak açıklandığını hatırlatan Bayraktar, Haziran ayına gelinmesine rağmen üreticilerin eline geçen net fiyatın hala bu rakamın altında seyrettiğini ifade etti. İllere göre değişmekle birlikte ortalama çiğ süt fiyatının 16 lira 32 kuruş seviyesinde olduğunu, 1,5 seviyesinde olması gereken çiğ süt/yem paritesinin ise 2022 Eylül ayından bu yana en düşük seviyesini görerek Mayıs ayı sonu itibarıyla 1,14’e gerilediğini belirtti.

Üretim maliyetleri her geçen gün artarken çiğ süt fiyatlarının düşük seyretmesinin hem üreticilerin gelirlerini azalttığını hem de sektörün sürdürülebilirliğini tehlikeye attığını söyleyen Bayraktar, üretimde sürdürülebilirliğin sağlanması amacıyla özellikle çiğ sütte üreticinin kazanç elde etmesi gerektiğini ve girdi fiyatlarını düşürmeye ve kontrol etmeye yönelik tedbirlerin alınması gerektiğini vurguladı.

Bayraktar, bu anlamlı günde Avrupa Birliği'nin 27 Mayıs 2025 tarihli resmi gazetesinde yayınlanan kararla AB coğrafi işaret tescili alan Erzincan Tulum Peyniri'nin gururunu yaşadıklarını belirterek, bu başarıda emeği geçen herkesi kutladı. Sahip olunan yaklaşık 200'e yakın peynir çeşidinin her birinin AB tescili alabilecek kalitede olduğunu ifade ederek, bu yöresel lezzetlere sahip çıkılması, büyük bir kısmının tescillenerek ve marka değerinin artırılarak dünyaya tanıtımının yapılması gerektiğini sözlerine ekledi.

1 Haziran Dünya Süt Günü vesilesiyle, her türlü zorluğa rağmen üretmeye devam eden tüm süt üreticilerine şükranlarını sunan Bayraktar, ürettikleri sütün bol ve bereketli olmasını diledi.